اینجا “گَل” راه را می‌سازد

پایگاه خبری آوای باینگان– کمی دورتر در روستا، زنان کلوچه می‌پزند، آش بار می‌گذارند و غذا درست می‌کنند تا برسانند به “گَلِ”خسته، تا انگیزه پیدا کنند و با قوت بیشتری به کارشان ادامه بدهند. زنان سالخورده‌ای هم که کاری از دستشان بر نمی‌آید، فقط دست به دعا می‌برند تا “گَل”به سلامت برگردند.

همه اینجا هستند، پیر و جوان فرقی نمی‌کند. زن ها هم که نمی‌توانند در کار سخت نوسازی و ساخت راه همراه با “گَل”باشند، پشتیبان “گَل”شده‌اند تا کمکی کرده باشند. همه همدل شده اند برای یک هدف.

همین یکی دو ماه پیش بود که بارش های سیل آسای باران و انبوهی از برف، راه به ییلاق را خراب کرد. این تنها داستان امروز نیست، هرسال همینطور است و هر سال “گَل” با هم برای بازسازی دوباره راه همدل و همراه می‌شوند تا دام‌هایشان در فصل بهار بتوانند به ییلاق بروند.

به گزارش ایسنا، بازسازی راه ییلاق، آن هم در منطقه کوهستانی باینگان، کار راحتی نیست، برای همین باید “گَل”را شکل دهند و برای شکل گیری “گَل”باید هماهنگی هایی انجام شود. 

هماهنگی هایی که عزیز مصطفایی کارشناس میراث فرهنگی ناملموس استان کرمانشاه در مورد نحوه انجام آن می‌گوید: “گَل” نیاز به هماهنگی دارد هسته اولیه این هماهنگی در مکان‌های عمومی و جاهایی که مردان باینگان با همدیگر جمع می شوند شکل می‌گیرد و افرادی که سر شناس و مورد اعتماد مردم هستند سردمدار این هماهنگی هستند.

بعد از تشکیل هسته اولیه بحث و تبادل نظر به مسجد باینگان کشیده می شود و روحانی محل با مردم درباره اهمیت همیاری و “گَل” صحبت می کند. فضای مجازی نیز تاثیر بسزایی در این هماهنگی دارد و خبرهای مربوطه در کانال های محلی به سرعت دست به دست می شود و همه از چند و چون کار باخبر می شوند و بالاخره در روزی که هوا مساعد است، افرادی که هسته اولیه را شکل داده اند، خودجوش به سمت بازسازی یا ساخت راه حرکت می‌کنند و مشغول به کار می‌شوند.

 شاید روزهای اول تعداد اندکی شروع به کار کنند، ولی هر روز به این تعداد افزوده می‌شود و تعداد بیشتری از مردم درگیر “گَل” می‌شوند و علاوه بر نیروی کار زنان، نوجوانان و حتی افرادی که از باینگان کوچ کرده و خارج کشور رفته اند هم به نوعی درگیر آیین “گَل” می‌شوند.

سینا یکی از کوچکترین اعضای “گَل” است که در مقطع راهنمایی درس می خواند. او درباره حضورش در “گَل”می گوید: من خودم را هر روز بعد از مدرسه به “گَل”می رسانم، فقط دو روز همراه پدرم بوده ام و بقیه روزها به تنهایی آمده ام.

همکلاسی‌های دیگرم اشکان و شایان نیز همراه من می‌آیند. امروز مریض بودند و نتوانستد بیایند. وقتی در مدرسه درباره “گَل” و شرکت در آن صحبت می کنم احساس غرور و شادی به من دست می دهد و احساس خوبی دارد که در نوسازی راه شرکت داشته‌ام و بعدها که از این راه رد می شوم احساس می کنم متعلق به خودم است.

غیر از سینا خیلی‌های دیگر هم برای “گَل”آمده اند. از ماموستا انفرادی گرفته که همیشه در خطبه های نماز مسجد مردم را به کارهای دسته جمعی ترغیب می‌کند، تا کاک فاروق خسروی روشن دلی که ناتوانی جسمی‌اش هم باعث نشده تا از “گَل” دور باشد و با چراغ دل مسیر سختی‌ها را برای خودش روشن می کند تا در کنار مردمش کاری بزرگ را رقم بزند.

۴۴ روز می گذرد و حالا “گَل” به هدفش رسیده و دست از کار می‌کشند. لبخند رضایت روی لبان همگی نقش می‌بندد و به راهی که ساخته اند نگاهی می‌کنند. راهی که به بهشت ییلاق می‌رسد. خلیفه علی عارف منطقه را صدا می زنند تا در انتهای کار سنگ نمازی بسازند و همه به نماز بایستند و خداوند را شکر گویند.

 سرانجام “گَل” با صدای دف و ذکر خداوند به کار خود پایان می‌دهند و خاطره شیرین “گَل” امسال تا سال بعد در ذهن همه می‌ماند.

عزیز مصطفایی دانشجوی دکترای مردم شناسی که چند روزی را همراه “گَل” بوده و ۴۴ روز کارهای گل” را پیگیری می‌کرد تا حکایت شیرین این جمع کوچک را برای ثبت ملی شدن جمع کند، در گفت و گو با ایسنا،  “گَل” را یکی از رسوم قدیمی یاریگری سنتی در باینگان پاوه معرفی می‌کند و می‌گوید: البته آیین گل در مناطق مختلف کرمانشاه وجود دارد.

گروهی که به دلیل یک حس مشترک برای کاری قدم بر می‌دارند، در آیین مردمان منطقه باینگان با بهره گیری از ظرفیت “گَل”در کارهای عام المنفعه شرکت می کنند و بدون صرف هزینه مادی به بهترین شکل ممکن آن را به نتیجه می رسانند.

“گَل” یک میراث فرهنگی ناملموس ارزشمند است که مردم باینگان از طریق آن راه‌های مناطق صعب العبور را بازسازی می‌کنند، برای همین است که مصطفایی معتقد است، بدون بهره گیری از ظرفیت “گَل” انجام این کار غیرممکن است. چرا که مردمان باینگان حاملان و اجرا کنندگان این آیین هستند و با توجه به شیب بسیار منطقه باینگان و ریزش راه‌ها بر اثر بارش برف و باران، هر ساله اوایل بهار بسته به شرایط آب و هوایی راه‌ها را بازسازی می‌کنند تا مردم و دام‌ها بتوانند به نواحی ییلاقی دسترسی آسان داشته باشند.

برای اینکه “گَل” راحت‌تر کارش را پیش ببرد، تقسیم کاری صورت می گیرد که مصطفایی در مورد آن می گوید: تقسیم کار بر اساس تجربه افراد به صورت خودجوش انجام می شود، هر چند افرادی که روابط دوستانه با همدیگر دارند ترجیح می‌دهند با همدیگر کار کنند، اما در گروه‌هایی که برای بازسازی و ساخت راه در باینگان تشکیل می شود حتما یک یا دو استاد کار ماهر همراه هستند.

گروه اول اهمیت فروان دارد زیرا مسیر را مشخص می کنند و خبره‌ترین استاد کاران در این گروه هستند و به گروه “برن کیش”( یعنی گروه جلو دار) معروف هست. گروه جلودار مسیر را مشخص می کند و سعی دارد راهی هموار را مسیریابی کند و در مسیر نیز کمترین صدمه به پوشش جنگلی برسد.

“گَل” برای اینکه طبیعت اطراف را حفظ کند و آسیبی به جنگل نرسد، تخم بلوط همراه دارند و در کنار ساخت و بازسازی راه، دانه های بلوط را می کارند و این کار باعث می شود پوشش جنگلی هم غنی شود.

در کنار توجهی که “گَل” به حفظ محیط زیست خود دارند، موضوع جالبی که مصطفایی در مورد رسم “گَل”به آن اشاره می کند، این است که وقتی مردم برای بازسازی جاده “گَل”می‌کنند حتی باینگانی‌هایی هم که از آنجا به شهرهای دیگر کوچ کرده اند برای کمک به “گَل”خود را به باینگان می رسانند و آن‌هایی هم که نمی توانند خود را به “گَل”برسانند، کمک های نقدی خود را روانه باینگان می کنند که عموما این پول‌ها صرف کارهای عام المنفعه در منطقه می شود. برای مثال در “گَل” سال گذشته حدود ۲۵۰ میلیون تومان پول از همین طریق جمع شد.

شهر مرزی باینگان واقع در ۱۲۰ کیلومتری شمال غربی کرمانشاه، یکی از شهرهای سردسیر شهرستان پاوه واقع در منطقه اورامانات است که حدود دو هزار نفر جمعیت دارد.

آیین یاریگری “گَل” -مشارکت اهالی در انجام کاری- در منطقه باینگان استان کرمانشاه، ۱۹ دی ماه امسال به ثبت ملی رسید. /

منبع: ایسنا