به گزارش آوای باینگان، فریبرز عزیزی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به قدمت برگزاری جشن شکرانه انار در منطقه اورامانات، اظهار کرد: چند روایت برای پیداش این جشن ذکر شده و عده ای با توجه به شکل و موضوع این آیین بر این باورند که این مراسم بازمانده جشن مهرگان است، چرا که جشن مهرگان نیز مراسمی برای شکرگذاری بوده و چون در منطقه هورامان میوه انار در آبان برداشت می شود، این آیین به آبان منتقل شده، لذا تاریخچه شکل گیری این مراسم را به اسطوره ها و تاریخ باستان نسبت می دهند.
وی ادامه داد: برخی دیگر بر این باورند که آیین شکر گزاری انار بازمانده همان جشن آبانگاه است و نیایش ها و شکرگذاری های مرسوم در این جشن را نیز به بارش باران پیاپی در این ایام (در زبان محلی پله) نسبت می دهند و تاریخ پیدایش این جشن در این نظریه نیز به اسطوره ها بر می گردد.
در اسطوره های ایرانی گفته می شود که در این روز “زَو” پادشاه ایران بر افراسیاب پیروزی یافته و او را از سرزمین خویش می راند و بعد از پنج یا هفت سال خشکی باران آمده و مردم به پاس این پیروزی این روز را جشن می گرفتند. مراسم جشن شکرانه انار نیز بعد از بارش پاییزی (په له) برگزار می شود و این امر نزدیکی این مراسم را به جشن آبانگاه بیشتر از مهرگان نشان می دهد.
این فعال گردشگری گفت: برخی دیگر این مراسم را اسلامی دانسته و ریشه آن را به تقدس انار در قرآن بر می گردانند و بر این باورند که مولودی خوانی و خواندن قرآن بر روی انارها و شکرگذاری این نعمت گواهی براین ادعاست و برای جشن انار تاریخچه ای به طول تاریخ اسلام قائل هستند.
وی تاکید کرد: در مجموع این روایت های مختلف به نظر می رسد، تاریخ و پیدایش این مراسم را باید با تاریخ و پیدایش و تقدس آناهیتا یا آیین زرتشت یکی دانست و از آنجا که تاریخ پیدایش این دو آیین به دوران باستان بر می گردد پس می توان نتیجه گرفت جشن شکرانه انار و وجود این آیین نیز احتمالا به زمان های باستان برمی‌گردد.
عزیزی افزود: قدمت جشن انار حداکثر به اسطورها و حداقل به زمان مادها برمی گردد که آن زمان مردم مناطق اورامانات برای شکرگذاری این نعمت جشنی برپا می کردند و در دوره های مختلف در کرمانشاه این میوه در بین مذاهب مختلف کرمانشاه از یارسان گرفته تا اهل تسنن و اهل تشیع جایگاهی مقدس داشته است.
وی اضافه کرد: در این راستا از زمان مادها هرساله در پایان فصل برداشت انار، جشنی تحت عنوان جشن شکرانه انار در منطقه اورامانات برگزار می شد که بعدها با آمدن اسلام این مراسم رنگ و بویی دینی و مذهبی هم گرفت و با مولودی خوانی و سازهای عرفانی مزین شد.
عزیزی یادآور شد: با توجه به قدمت و پیشینه برگزاری این جشن در کرمانشاه طی سالهای گذشته پرونده ای با تمام مستندات تاریخی برگزاری این جشن برای ثبت ملی آن تشکیل شد و سرانجام در سال ۱۳۹۶ به ثبت ملی رسید و در فهرست آثار ناملموس قرار گرفت.
وی بااشاره به ادعای برخی استان های دیگر که انار را به نام خود می دانند، گفت: هرچند در پهنه ایران در شهرهایی همچون ساوه، یزد و شیراز باغات انار زیادی وجود دارد، اما جشن شکرگذاری انار از کرمانشاه سرچشمه گرفته و بعد از اینکه فضای مجازی به شکل کنونی گسترش یافت، استانهای دیگر هم به تکاپوی برگزاری چنین جشن هایی افتادند که البته جشن های اناری که در دیگر شهرها برگزار می شود، بیشتر در قالب نمایشگاهی است، اما در جشن انار مناطق اورامانات نمایش آداب، رسوم، فرهنگ، اصالت و نمادهای اجتماعی مردمان کُرد را داریم که نشان از تفاوت بسیار این جشن ها با یکدیگر است.
مدیر اقامتگاه بوم گردی آتورگه روستای زردویی باینگان با تاکید بر اینکه جشن شکرانه انار مردمان اورامانات صرفا یک جشن ساده نیست، بلکه جشنی است که فلسفه ای کهن پشت آن نهفته، افزود: در مراسم جشن شکرانه انار اورامانات نقش بانوان پررنگ تر است و پیشقراولی آنها در این مراسم حاکی از جایگاه خاصی است که در باغبانی دارند، چراکه در تاریخ گفته می شود بانوان اولین باغبانان تاریخ بوده اند، یعنی به نوعی این روز، روز قداست زن و معرفی فرهنگ ناب ملی در مقابل فرهنگ غربی است.
از طرف دیگر به دلیل جایگاه والای مادر در قرآن کریم و بهشتی بودن میوه انار معمولا مادران یعنی زنان حمل کننده سینی انارها هستند هرچند که گاها دیده می شود دختران دم بخت نیز این عمل را انجام می دهند، در این مراسم ابتدا زنان انارگردان وارد مراسم می شوند و هیچگاه آقایان در ابتدا نیستند، مگر در شرایطی که یک پیره مرد باشد که آن پیره مرد نیز نماد همان “میرآب” یا “کومسای” است.
وی تاکید کرد: در این مراسم، شش زن و شش مرد که جمعا ۱۲ نفر می شوند وظیفه انار گردانی را بر عهده دارند و این تعداد به معنای ۱۲ ماه سال و ۱۲ ساعت نیمروز است.
سپس انارگردانها با ترتیب سه خانم و یک آقا ( اختلاف تعداد زنان و مردان در آخر گروه به آقایان افزوده می شود ) یا اول شش خانم بعد شش آقا پشت سر هم قرار گرفته و انارها را برداشته و وارد محوطه برگزاری مراسم آیینی جشن شکرانه انار می شوند .
این فعال گردشگری با بیان اینکه عدد “الله” در حروف ابجد کبیر ۶۶ است که خالق انار و تمام هستی است، افزود: تعداد دف نوازان این مراسم نیز ۶۶ نفر ۳۳ نفر خانم و ۳۳ نفر آقا است. همچین تعداد انارهای که بر روی سر و دست خانها و آقایان است نیز از این قانون پیروی کرده و هر خانم یازده انار را داخل هر سینی حمل می کند که در شرایط گروهی (شش خانم و هر خانم یازده عدد انار) همان ۶۶ انار خواهد شد و آقایان نیز به همین شکل ۶۶ انار در دست دارند. عدد یازده نیز عدد ابجد صغیر کلمه خداست.
وی افزود: انار گردانها بعد از آنکه از بین دف نوازها عبور کردند، انارها را روی زمین می گذارند چراکه زمین رویشگاه این میوه مقدس است و پس از آن دست ها را برای شکرگذاری پروردگار رو به آسمان می برند و در نهایت بعد از مراسم شکر گذاری، انار گردانها در میدان اصلی روستا تمام انارها را به رسم مهمان نوازی و بخشندگی بین مردم به عنوان تبرک توزیع می کنند.
مدیر آژانس گردشگری کوژین اورامانات افزود: در مراسم جشن انار علاوه بر انارگردانی، مراسم رزمی اسب سواری هم برگزار می شود، بدان معنا که مردم این خطه همواره حتی در زمان برگزاری جشن هم آماده دفاع از وطن خود هستند، برای همین سواران چهار مرتبه به نشانه چهار فصل سال و ذکر چهار بار نام انار در قرآن کریم به دور میدان اصلی می چرخند و آهنگ مقامی “سوار سوار” نواخته می شود.
وی تاکید کرد: دف و تنبور دو ساز عرفانی اند و پایکوبی و رقص در هنگام نواختن این دو ساز جایز نیست و نباید صورت پذیرد، پس چون در این مراسم ساز غالب دف و تنبور است هیچگونه رقص و پایکوبی انجام نمی گیرد، حتی هَلپرکی، مگر در برنامه های جانبی و بعد از برنامه اصلی و آن هم بصورت جداگانه.
عزیزی در ادامه گفت: مراسمی با چنین غنای فرهنگی فقط در کرمانشاه وجود دارد و در هیچ جای جهان نمونه آن را نمی بینیم. اخیرا هم که کشور آذربایجان برای ثبت جهانی فستیوال انار اقدام کرده، اعتراض هایی کردیم و قرار براین شد تا جشن شکرانه انار را در قالب پرونده منظر فرهنگی تاریخی اورامانات ثبت جهانی کنند و نامه نگاری هایی هم بامسئولین انجام دادیم و مدیرکل میراث فرهنگی استان هم همکاری هایی در این رابطه داشت.
وی یادآور شد: طبق قول مسئولین برای پیگیری این موضوع قرار براین شد تا کارگروهی در استان تشکیل شود، اما متاسفانه هنوز نه تنها هیچ کارگروهی برای عملی شدن این امر مهم شکل نگرفته است.
وی تاکید کرد: نه تنها از جشن شکرانه انار در پرونده ثبت جهانی منظر اورامانات خبری نیست، بلکه از 48 اثر ملی ثبت شده دیگر کرمانشاه که به نام اورامانات ثبت شده نیز خبری نیست.
عزیزی متذکرشد: متاسفانه بیشتر عرصه فرهنگی این پرونده (ثبت جهانی منظر فرهنگی اورامانات) در محدوده استان کردستان قرار گرفته و در مقابل حریم اثر را در استان کرمانشاه قرار داده اند و این زیان و بی مهری بزرگ برای هورامان استان کرمانشاه است. این امر آنچنان برای ما گران آمد که پیگیری ثبت جهانی جشن شکرانه انار را از یاد برده ایم.
دیدگاهتان را بنویسید