طی روزهای گذشته بحث های فراوان و دیدگاههای مختلفی در ارتباط با ضرورت احداث جاده سراب هولی و کمربندی شهر پاوه در فضای مجازی و محافل عمومی صورت گرفته است، بی اشک این امر مبارک و جای خوشحالی است و بنده نیز در همین راستا و بر حسب وظیفه نکاتی را جهت اطلاع دوستان ارائه می نمایم.
پیداست یکی از بخش های بسیار مهم طرح ها و پروژه های اجرایی، مطالعات جامع و کامل پیش از اجرا است. مطالعاتی که همه زوایای مثبت و منفی طرح را بررسی نموده و در نهایت با الگوسازی، پیش بینی های لازم را برای رویارویی با اثراث و پیامدها در صورت اجرا ملاحظه نماید.
یکی از عناصر مهم هر طرح مطالعاتی، بررسی اوضاع و احوال زیست محیطی پروژه است و اینکه در صورت اجرا چه پیامدها و اثراتی را بر محیط زیست محدوده خواهد گذاشت. مطالعات، آینده نگری و برآورد ظرفیت پروژه برای دوره های آتی را تا حدودی به تصویر می کشد. متأسفانه در کشور ما به دلیل کم توجهی به مقوله مطالعات و از آن بیشتر بی توجهی به مقوله محیط زیست، یکی از آفت هایی است که اینک شواهد عینی آن در نشست زمین، گرد و غبارهای مداوم، خشکی رودخانه ها و تالاب ها، مهاجرت های اجباری، آلودگی های گسترده، فرسایش خاک، گسترش بیابان ها، بحران کمبود آب و … آشکار می گردد.
بخش زیادی و به عبارتی اغلب این بحران ها ناشی از اجرای طرح ها و پروژه هایی بوده است که در قالب طرح های توسعه و با هدف و در راستای عمران و آبادانی صورت پذیرفته اما متأسفانه نتایج حاصله زیانبار و بحران آفرین شده است. معمولاً ارزیابی هایی در بعد از اجرای پروژه ها و البته بعد از گذشت دوره زمانی خاصی صورت می پذیرد که در راستای کاهش خطا و اشتباه برای طرح های آتی صورت می پذیرد که این امر نیز در ایران جایگاه شایسته ای ندارد. نمونه بسیار زیبا در این زمینه برنامه یکی از شبکه هایی ماهواره ای خارج نشین و به بعارتی معاند به نام برنامه “پیام اضطراری” است که در ارتباط با علت یابی سقوط هواپیماها و یافتن خطا و اشتباه برای اصلاح رویکردهای آتی و جلوگیری از تکرار اشتباهات است.
همه شهروندان اورامانات می دانند اگر در مقوله مهار آبهای حوزه رودخانه سیروان مطالعات دقیق و کارشناسی صورت می گرفت شاید امروز شاهد مرگ چشمه طبیعی و بی نظیر بل نبودیم. اهمیت مطالعات درست و کارشناسی در چنین مواقعی آشکار می گردد. تأسف بارتر آن هنگام است که اغلب طرح ها دارایی فاز مطالعاتی بوده و این اتفاق نیز صورت می گیرد اما به دلایل چندی که از حوصله بحث خارج است این مطالعات اغلب ناقص، فاقد اطلاعات روشن، کم دقت و غیر کارشناسی و یا به عبارتی صوریی و بدون کارایی انجام می گیرد.
این مقدمه بدین جهت بیان گردید تا دریافت که اگر مطالعه دقیق در ارتباط با این دو پروژه صورت گیرد و حتی اگر تنها ملاحظات زیست محیطی را مد نظر قرار داد عدم اجرای آنها به مراتب دارای منافع و فواید بیشماری است و دلایل قوی برای رد اجرای آنها وجود دارد.
پیداست اگر دوراندیشی در ارتباط با سراب هولی (یکی از مهترین عناصر شاخص طبیعی شهر پاوه) وجود داشت امروز شاهد احداث منبع ذخیره آب شهر در پایین دست آن، آنهم در ابعادی وسیع نبودیم. در این زمینه شورا و شهردار وقت باید در پیشگاه باریتعالی پاسخگوی سکوت و همراهی با این پروژه ضد توسعه و محیط زیست باشند.
وقتی متولی این پروژه تنها از زاویه دید خود به این امر می نگرد آنگاه اهمیت چشمه و یا سراب هولی برایش آشکار نخواهد شد. متأسفانه در گذشته با احداث منبع ذخیره آب، سراب هولی را نابود کرده و احیای سراب هولی را غیر قابل برگشت نمودند، حال با احداث جاده تفریحی – ترافیکی و یا تحت هر عنوانی از میدان مولوی به سراب هولی(دره آساوان)، قطعاً باعث نابودی باغات باارزش و طول مسیر فوق خواهیم شد. باغاتی که بخش زیادی از جذابیت شهر پاوه مدیون ادامه حیات آنهاست و مهمترین ریه تنفسی شهر به حساب می آیند.
اگر دوستانی که در پی اجرای این پروژه هستند هدف را گردشگری عنوان می کنند بی شک احداث مسیری پیاده و بدون تردد اتومبیل که تنها اجازه عبور دوچرخه را نیز بدهد راهکار مناسبی است اما ظاهراً عده ای سودجو نمی دانند ساخت و سازهای درون این دره و تخریب باغات را به چه شکلی توجیه نموده و لذا به احداث جاده روی آورده اند. از طرفی اگر هدف کاستن از ترافیک سواره خیابان اصلی شهر است همه می دانند جاده دوم از سراب هولی به فلکه فرمانداری(از طرف محله دره باسام) به مانند جاده میدان مولوی به فلکه فرمانداری دارای ایرادات اساسی ترافیکی و چه بسا بدتر از خیابان اصلی است، پس احداث جاده از میدان مولوی به سراب هولی چه کمکی به حل ترافیک این مسیر می نماید جز افزایش بار ترافیک خیابان فوق به مانند خیابان اصلی و یا انتقال بخشی از ترافیک به این مسیر که هم اینک با بحران مواجه است.
بسی مایه تعجب است که برخی از اعضای شورا و شهردار تمام هم و غمشان را احداث این مسیر می دانند در صورتی که پیداست این مسیر جز نابودی میحط زیست و درختان باارزش باقیمانده از گذشته دور، نمی تواند عملکردی داشته باشد. اگر متولیان امر به فکر حل مشکل ترافیک هستند بی شک سرمایه گذاری در زمینه تقویت پیاده روی، دوچرخه سواری، احیای آسیاب های قدیمی این مسیر(حتی یک مورد)، ساماندهی اطراف دره البته نه به شکل دیوار بتنی و سرپوشیده، احداث فضاهای تفریحی- گردشگری در بخش های مختلف شهر، کاستن از جذابیت های استفاده از ماشین، تغییر الگوهای فرهنگی و رفتاری، استفاده های نرم افزاری مانند محدودیت های ترافیکی و… موثرتر بوده و تجربه احداث بزرگراه و خیابان های بیشمار در تهران ثابت نموده که حل مشکلات ترافیکی تنها با احداث معابر جدید قابل رفع نیست و چه بسا توسعه محورهای ارتباطی یا احداث معابر، سیاست تشویق استفاده بیشتر از خودرو را به همراه دارد. آشکار است که مشکلات ترافیکی پاوه با دیگر شهرها متفاوت بوده اما راه چاره تنها در احداث خیابان های جدید نیست.
عوامل عدیده ای در ایجاد ترافیک شهری پاوه به مانند بسیاری از نقاط شهری دخیل می باشند که اگر همه آنها در یک ساختار سیستمی و شبکه ای دیده نشوند چه بسا با احداث معبر جدید، مشکل ترافیک در بخش دیگری ظهور و بروز می یابد. شبهات بیشماری مطرح است از جمله اینکه چرا شهرداری و شورای اسلامی پاساژهای تجاری، داروخانه ها، کلنیک ها و همه فضاهای تجاری- خدماتی را که جاذب جمعیت و به عبارتی تشویق سفر هستند مابین میدان مولوی و فلکه فرمانداری به ویژه آنهایی که طی یک دهه اخیر احداث شده، ملزم و مجاب به احداث پارکینگ نکرده و نمی کنند؟ چرا محدودیت ایجاد چنین کاربری هایی را در طول این مسیر اعمال نمی کنند؟ چرا هر روز با مجوزهای جدیدی در این محدوده روبرو هستیم؟ وقتی ارزش زمین و واحدهای این محدوده با مناطق متوسط به بالای شهر تهران برابری می کند چرا شورا و شهرداری با قدرت تمام اقدام به جلوگیری از تخلفات صورت گرفته نمی کند؟ چرا هماهنگی با ضابطین قضایی و انتظامی در این زمینه صورت نمی گیرد؟ وقتی منافع عمومی فدای مصلحت و منافع خصوصی، یا لابی های ذینفع شده و یا از تخلفات تحت هر عنوانی چشم پوشی می گردد بی شک این اتفاق با دزدی، خیانت در امانت، بی کفایتی و … چه تفاوتی می تواند داشته باشد؟
چرا یکبار اعضای شورا از خود نپرسیده اند که بخش زیادی از مشکلات ترافیک می تواند ناشی از اقداماتی مانند فروش زمین(در دوره های قبلی) جنب کتابخانه مرکزی در فلکه فرمانداری که خیانتی آشکار به منافع عمومی شهر پاوه بود و بدون پیگیری و شناخت مقصر مسکوت ماند و اجازه احداث مجتمع تجاری چندین طبقه بدون داشتن حتی یک واحد پارکینگ در سال های اخیر برای آن صادر گردید و به صورت بدقواره ای این ساختمان شکل گرفت و این اشتباهات همچنان در سطح شهر تکرار می شود. چرا آپارتمان های مسکونی ۷ و ۸ طبقه بدون هیچ محدودیتی مانند توجه عرض به عرض معبر، عدم رعایت ضوابط و مقررات ساخت و ساز، عدم ایجاد پارکینگ و… در بخش هایی از شهر همچنان ساخته می شوند؟ چرا ضوابط و مقررات طرح جامع ملاک عمل شهر پاوه حتی با ۵۰ درصد رعایت نمی گردد؟ بی شک اگر منافع عمومی و دور اندیشی در اولویت باشد شهر به چنین وضعیتی گرفتار نمی شد.
توزیع متعادل کاربری های خدماتی، رفاهی، تفریحی، تجاری، گردشگری و … از سیاست هایی است که می تواند کمک مهمی در کاهش ترددهای شهری به همراه داشته باشد. چرا در جانمایی مسکن مهر تپه کوله هیچ توجهی به چگونگی تأمین مسیر دسترسی به آن صورت نگرفت؟ چرا در احداث بیمارستان این مساله دوباره تکرار شد؟ چرا تمامی بانک های شهر باید در اطراف میدان مولوی و یا نزدیک به آن استقرار یابند؟
مدیران و مسئولان شهرستانی و استانی مدت های مدیدی است حل مشکل ترفیک شهر پاوه را به احداث کمربندی مسیر حاشیه کوه آتشگاه گره می زنند. جاده کمربندی که از مسیر سه راهی شمشیر به سمت روستای دشه از آن یاد می کنند نیز یکی از اشتباهات زیست محیطی دیگری است که به مانند احداث جاده ارتفاعات شاهو، نابودی طبیعت بکر کوه آتشگاه را به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر این جاده به دلیل عبور از بخش شمالی کوه و به عبارتی پشت به آفتاب، زمستان های سختی را تجربه خواهد کرد و چه بسا کولاک و یخبندان از پیامدها و عوارض اولیه آن باشد. از طرفی آیا مطالعات توجیهی برای آن صورت گرفته، قدر مسلم اگر هم صوت گرفته باشد بدون شناخت و لحاظ پارامترهای اقلیمی و آب و هوایی و زیست محیطی بوده است؟ از سوی دیگر، بخش زیادی از مشکل ترافیک شهر پاوه، دلایل درون شهری و یا دلایل اصلی آن ترددهای شهری پاوه و حومه شهر است که بیش از ۴۰ هزار نفر جمعیت را از شمشیر تا نوریاب در خود جای داده است و ساخت چنین کمربندی هیچ تغییری در ترددهای این جمعیت به همراه نخواهد آورد. به عبارتی ترددهای شهر پاوه و روستاهای مانند دوریسان، چورژی، نسمه، دره بیان، نوریاب، خانقاه و… باعث بخش زیادی از ترافیک در داخل شهر پاوه است، حال کمربندی آتشگاه چه باری از این ترافیک برخواهد داشت دوستان پیشنهاد دهنده باید پاسخ دهند!. سوال اینجاست که آیا واقعا مطالعه ای راجع به ترافیک شهری پاوه و اینکه چقدر از حجم ماشین های عبوری شهرهایی مانند نوسود، نودشه و یا روستاهای این بخش و یا ماشین های گذری باعث این ترافیک هستند و یا از آن تأثیر پذیرفته( یعنی خودروهایی که از معبر اصلی شهر پاوه برای عبور به سمت دیگر نقاط مانند کرمانشاه و یا مریوان در تردد می باشند) دلیل خوبی برای احداث جاده مذکور می تواند تلقی گردد. در صورتیکه تکمیل و یا تعریض و اصلاح کمربندی موجود که سه راهی بیمارستان را از طریق سراب هولی به شمال روستای نوریاب (در منتهی الیه شمال شهر) متصل نماید شاید کم هزینه و اجرایی تر باشد و نقش و عملکرد اقتصادی هم برای پاوه می تواند در بر داشته باشد. البته این مسیر باید با هماهنگی و هم راستا با مسیر سه راهی سریاس تا درون شهر توسعه و گسترش یابد اگر در طول این مسیر با ساخت و سازهای بی رویه، عرض آن همچنان مورد تصرف ساخت و سازها تنگ و باریک نشود چرا که با این رویکرد مشکل همچنان ادامه دار خواهد بود.
در ارتباط با بحث ترافیک شهری پاوه، آیا تا به حال شورا و شهرداری اقداماتی مانند برگزاری کلاس ها و دوره های آموزشی حداقل برای تاکسی رانان شهر، برای دانش آموزان، برای اقشار و یا اصناف مختلف در زمینه بهبود فرهنگ تردد برگزار نموده، ایستگاههای تاکسی احداث کرده یا برای ترافیک ماشین های سنگین محدودیتی قائل شده اند؟. آیا مابین شهرداری، راهنمایی و رانندگی، آموزش و پرورش برنامه واحد و یا هماهنگی برای همکاری لازم در زمینه بهبود ترافیک صورت پذیرفته است و اگر بله چرا بازتاب آن برای شهروندان آشکار نمی گردد؟ آیا تا به حال در ممنوعیت های پارک خودرو، حمل آن توسط جرثقیل و انتقال به پارکینگ و … صورت پذیرفته که همیشه خواستار انتخاب آخرین راهکار برای حل مشکلات می باشیم؟. آیا اصولاً شهرداری و شورا برنامه حداقل پنجساله برای خود برای روشن سازی چشم انداز آتی پنجساله شهر تدارک دیده و در اذهانشان چنین چیزی وجود دارد؟ اینکه الان شهر در چه وضعیتی قرار دارد و در پنج سال آتی به کجا می رسد!
بنده در ارتباط با مساله ترافیک شهر پاوه در سایت پاوه پرس طی دو بخش، موضوع را بررسی و در معرض استفاده و اظهار نظر کارشناسی خوانندگان و مدیران شهری قرار داده، اما گویا چنین نوشته هایی چندان خوشایند نیستند چرا که اظهار نظر و راه حل مشکلات را فقط متولیان امر و مدیران شهری باید بدانند و مطرح کنند. چندی پیش شهرداری و شورا طرح مطالعاتی در ارتباط با حمل و نقل شهری پاوه با همکاری حوزه حمل و نقل و ترافیک استانداری تهیه کرده، اما نتایج چنین مطالعه ای به کجا منتهی شد باید دوستان پاسخگو باشند؟! تجربه نشان داده چنین طرح های مطالعاتی به دلیل اینکه کارفرما و درخواست دهنده و مجری طرح یکی است نتیجه ای در بر نخواهند داشت. پیداست کمربندی آتشگاه بار چندانی از مشکلات حوزه ترافیک شهر پاوه برنخواهد داشت و امید است با عدم اجرای کمربندی مذکور، حداقل این کوه زیبا و بکر را از گزند طرح های توسعه تا حدودی مصون و محفوظ نمود. در پایان پیشنهاد می گردد مسئولین امر با تجهیز خود به تجارب و آگاهی های لازمه، اقداماتی مانند فراخوان عمومی، برگزاری نشست ها و همایش ها برای دریافت نقطه نظرات و پیشنهادات و راه حل های شهروندان، کارشناسان، مسئولات حوزه های ذیربط و همچنین با آشنا ساختن همگانی و عزم عمومی برای مواجه با موضوع سعی در همراهی و مشارکت شهروندان در زمینه کاهش ترافیک شهری پاوه نمایند پیداست که حتی با تهیه و اجرای بهترین طرح ها تا زمانی که ذینفعان(شهروندان) همراهی ننمایند چنین طرح هایی منجر به شکست خواهد شد. به نظر می رسد تغییر الگوهای فرهنگی و رفتاری ابتدایی ترین حرکت در مواجه به مشکل ترافیک شهری پاوه است که باید مدیریت شهری ضمن با اطلاع رسانی، آموزش و آگاه سازی و… اقدام به شفاف سازی موضوع در راستای بهبود امور از جمله ترافیک شهری پاوه نمایند.
با تشکر فراوان
دیدگاهتان را بنویسید